Tomaten zijn absoluut een van de favoriete groenten om te kweken van veel moestuiniers. Het is een veelzijdige groente, die gebruikt wordt in allerlei recepten. Cherrytomaten zijn lekker om zo uit de hand te eten. Het zijn ook hele fotogenieke groenten. Je kunt tomaten vinden in allerlei kleuren en maten. Er bestaan zelfs zwarte tomaten. Technisch gezien zijn tomaten een fruitsoort. Maar daar gaan we het niet over hebben. We gaan het hebben over hoe je tomaten zelf kunt kweken. In deze artikel vertel ik je alles wat je hierover moet weten, van begin tot einde.
Het artikel is verdeeld in de volgende onderdelen:
Wanneer moet je tomaten zaaien?
Tomaten zijn eigenlijk meerjarige planten, maar ze worden gekweekt als eenjarig. Er zijn verschillende redenen waarom ze als eenjarig gekweekt worden. Tomaten overleven de winter in Nederland en België niet en hoe ouder een tomaat wordt, hoe gevoeliger het wordt voor allerlei ziektes. Door de plant jong te houden vermijd je dit allemaal. Je moet tomaten dus elk jaar weer zaaien.
Tomaten hebben warmte en zon nodig om goed te kunnen groeien. Dit betekent dat ze pas buitengezet mogen worden als je zeker weet dat er geen vorst meer komt. Dit is meestal na ijsheilige, rond half mei.
Het duurt vier tot zes maanden om een rijpe tomaat te oogsten vanuit een zaad. In ons klimaat wordt het meestal rond september al te koud voor tomaten. Dit betekent dat je rond eind februari-begin maart al moet beginnen met het zaaien van tomaten. Dit kan binnen of in een verwarmde kas. Begin niet eerder dan februari, want dan is er veel te weinig licht. Door te weinig licht worden de zaailingen lang en dun, omdat ze op zoek gaan naar licht.
Hoe moet je tomatenzaden zaaien?
Zaai je tomatenzaden rond eind februari-begin maart binnen. Je kunt zaaitrays gebruiken, maar je kunt ook plastic bekers, yoghurt verpakking, vlees verpakkingen of zelfs toiletrollen hiervoor gebruiken. Vult dit met zaaigrond of gewoon potgrond.
Een vaak gemaakte beginnersfout is om veel te veel te zaaien. Als je goede zaden hebt, komt uit elk zaad 1 plantje uit. Een tomatenplant kan best wel groot worden. Dus zaait niet te veel als je niet veel plek hebt.
Instructies:
- Vul je trays of bakken met zaaigrond of potgrond.
- Verspreid de tomatenzaden over de bakken.
Hou voldoende afstand tussen de zaden. In deze stadium is het niet erg als de zaden iets dichter bij staan dan wat op de verpakking staat. Je gaat later de jonge planten weer verspenen. Verspenen betekent dat je de jonge plantjes gaat verplanten naar een grotere individuele pot. Zelf doe ik altijd vijf zaden in een P9 potje (een pot van 9 cm bij 9 cm). Ik doe 1 zaad aan elk hoekje en eentje in het midden. Op deze manier kun je bij het verspenen het blokje in vijf stuks delen, die rechtstreeks in een individuele pot gaat. - Bedek vervolgens de zaden met een dun laag grond. De zaden hoeven niet heel diep onder de grond te gaan. Een algemene regel is om een diepte aan te houden van 2 keer grootte het zaad.
- Geef water. Dit kun je van onderaan doen. Doe de potjes op een schotel, en doe water op een schotel. Als je van boven water gaat geven, gebruik geen gieter maar liever een plantensproeier. De waterstroom bij een gieter is vaak te groot waardoor de zaden kunnen verschuiven. Zelf gebruik ik een plantensproeier met luchtdruk. Je kunt hiermee de straal instellen zodat het niet te hard gaat sproeien.
- Hou de grond zeker vochtig totdat de zaden ontkiemen. Je kunt de bakken met een stukje plastic afdekken totdat de zaden ontkiemen. Hierdoor droogt het water minder snel. Maak wel wat gaatjes in het plastic. Zelf doe ik mijn zaailingen in een kweektafel met deksel.
- Vergeet niet om een label toe te voegen, en eventueel ook de datum. Dit is handig als meer groenten gaat zaaien.
De zaden hebben geen licht nodig om te ontkiemen. Wel warmte. Je kunt de bakken met zaden in het begin op een minder lichte plek zetten of op elkaar stapelen. Zodra de zaden ontkiemen, hebben de zaailingen wel licht nodig.
De zaden ontkiemen sneller als het warm is. Sommige mensen gebruiken een verwarmingsmat of een kweeklamp. Zelf vind ik dit niet nodig. Maar mocht je ergens wonen met weinig zonlicht is dit wel handig. Je kunt kweeklampen en verwarmingsmatten kopen o.a. bij EUGardencenter.
Tomaten zaailingen verspenen
Verspenen betekent dat je de jonge plantjes gaat verplanten naar een individuele pot. Dit doe je nadat de zaailingen echte bladeren hebben ontwikkeld. Een zaad maakt in het begin kiembladeren aan. Bij de meeste planten zien de kiembladen hetzelfde uit, waardoor je de plant in deze stadium nog niet kunt herkennen. Na de kiembladeren komen de echte bladeren. Aan de echte bladeren kun je zien om welke groente het gaat.
Je kunt de zaailingen verspenen zodra er een paar echte bladeren aan zitten. Bij het verpotten van tomatenplanten zet je de plant zo diep mogelijk in de pot, tot net onder het laatste blad. Uit de steel ontstaan er weer nieuwe wortels. Hierdoor krijg je later een sterkere plant met meer wortels.
Tijd om naar buiten te gaan.
Is het eindelijk half mei en gaat niet meer vriezen? Dan is het tijd om de tomatenplanten buiten te gaan planten in hun definitieve standplaats. Je moet de jonge planten niet meteen buiten in de grond zetten of de hele dag buiten in de potten laten. Je moet de planten eerst afharden. Afharden betekent dat je de planten langzamerhand laat wennen aan de buitentemperatuur, de volle zon en aan de wind. In het artikel: “Planten buiten zetten (afharden)” kun je meer hierover lezen.
Waar plant je tomaten?
Tomaten houden van veel zon. Het liefst hebben ze een voedingsrijke grond. Je kunt tomaten prima in potten of plantenzakken kweken. Plantenzakken hebben als voordeel dat je ze makkelijk kunt opbergen. Het wordt aangeraden om tomaten binnen in een kas of onder een afdakje te kweken. Een van de redenen hiervoor is dat tomaten open kunnen barsten als ze ineens veel te veel water krijgen. Na een stevige regenbui zie je meestal dat tomaten te veel water innemen waardoor ze open gaan barsten. Dit kun je voorkomen met een afdakje of kas.
Ik heb tomaten altijd buiten gekweekt, zonder een afdakje. Dit gaat prima. Je moet wel de tomaten oogsten voordat het flink gaat regenen.
Moestuinmaatjes voor tomaten.
Tomaten en basilicum passen niet alleen goed bij elkaar in de keuken, maar ook in de moestuin. De geur van basilicum weert ongewenste insecten af van je tomatenplant. Sommigen zeggen ook dat je lekkere tomaten van krijgt. Peterselie en knoflook weren ook ongewenste insecten van je tomatenplanten af.
Plant geen kolen, zoals bloemkool of broccoli naast tomaten. Kolen hebben veel voedingsstoffen nodig. Als kolen naast tomaten geplant worden, zullen ze met concurreren voor voedingsstoffen.
Tomaten leiden
Tomaten kunnen enorme planten worden. Het beste is om de tomatenplant zo te leiden dat ze de hoogte in groeien. Hierdoor voorkom je potentiële ziektes omdat er beter luchtcirculatie plaatsvindt. Je tomatenplant wordt ook overzichtelijker, waardoor het oogsten ook makkelijker wordt. En je bespaart vooral veel ruimte mee.
Je kunt tomaten leiden op verschillende manieren. Hieronder beschrijf ik drie manieren:
- Met bamboestokken. Je kunt bamboe stokken op verschillende manieren gebruiken. Zelf bind ik 3 stokken aan de bovenkant vast en verspreid ik de stokken, zodat je een soort tent krijgt. Aan elk stok plant ik 1 tomatenplant. Je kunt ook een enkele bamboestok gebruiken. Tomaten kunnen behoorlijk lang worden. Gebruikt bamboestokken van minimaal 2 meter.
- Met tomatenspiralen. De tomatenspiralen steek je in de grond net als bij bamboestokken. Je doet 1 spiraal bij 1 plant. De stokjes zijn gemaakt van een stevig materiaal zoals staal. Een groot voordeel van een tomaat spiraal is dat je geen bindmateriaal nodig hebt. Je slingert het plant om de spiraal heen. Als je elk jaar tomaten gaat planten, raad ik je aan om tomatenspiralen te gebruiken in plaats van bamboestokken. Bamboestokken buigen snel om. Tomatenspiralen gaan langer mee.
- Langs een touw. Deze methode is handig als je veel tomaten gaat kweken. Het touw bind je boven vast, bijvoorbeeld aan de balken van je kast. Je wikkelt de tomaten elke keer om het touw heen. Met deze methode bespaar je de meeste ruimte en blijft het overzichtelijkst. Gebruik hiervoor niet te dunne touwen, anders snij je de tomatenplant.
De gevreesde tomatenziekte.
Tomaten zijn gevoelig voor Phytophthora. Dit wordt veroorzaakt door een schimmel. De schimmel tast de hele plant aan, waardoor de plant uiteindelijk afsterft. Deze ziekte wordt gevreesd door moestuiniers, omdat de schimmel nog jarenlang in de grond blijft. Als je last hebt van Phytophthora, kun je jarenlang geen tomaten of andere groenten van de nachtschadefamilie (paprika, aardappelen, pepers, aubergines) op deze plek meer planten.
Enkele tips om Phytophthora te voorkomen:
- Zorg voor goede luchtcirculatie. Leid je tomaten omhoog, anders wordt het een groot onoverzichtelijk struik. Voor goede luchtcirculatie moet je de tomaten regelmatig dieven. In de volgende paragraaf lees je meer hierover. Je kunt gerust ook enkele bladeren verwijderen die geen vruchten produceren. Je wilt dat er overal aan de plant licht en lucht doorkomt.
- Verwijder alle bladeren die de bodem aanraken. Deze bladeren kunnen nat worden die verder schimmels naar boven verspreiden.
- Plant je tomaten niet twee jaar achterelkaar op dezelfde plek. Plant je tomaten ook niet waar vorig jaar aardappelen of andere planten van de nachtschadefamilie in zaten. Het beste is om pas na vier jaar weer op dezelfde plek tomaten te kweken. In dit artikel kun je meer lezen over wisselteelt. Heb je geen plek meer of kom je niet uit met de rotatie? Plant je tomaten dan in een pot. In een pot gaat het ook prima.
- Verwijder meteen bladeren die ongezond uitzien, of als het nodig is de hele plant. Gooi dit in de groene bak en niet op je composthoop. Je wilt de schimmel niet verder verspreiden.
Tomatenplanten verzorgen.
Bemesten
Tomatenplanten houden van een rijke grond en hebben veel voedingsstoffen nodig. Ik begin pas met bemesten als de plantjes op hun definitieve standplaats geplant zijn. Geeft je tomaten geen meststof of voeding direct nadat je de tomaten hebt verplant. De wortels moeten nog hun weg vinden in hun nieuwe huis. Als je meteen voeding geeft, verbrand je de wortels. Wacht ongeveer 3 weken hiermee.
Geef je tomaten daarna om de 2-4 weken voeding. Als je de tomaten in een pot hebt staan, zal dit vaker moeten dan als de tomaten in de volle grond staan. De voedingsstoffen in een pot raken namelijk sneller op. Je kunt tomatenplanten bemesten met een vloeibare tomatenvoeding, mestkorrels of compost.
Stop met het bemesten als de tomatenplant veel bloemen heeft aangemaakt en als de eerste tomaten bijna kunt gaan oogsten. Door te veel voeding gaat de plant veel bladeren aanmaken in plaats van fruit. Als een plant het te goed heeft, heeft de plant namelijk geen behoefte om zich voort te planten, dus geen zaad en dus weinig fruit.
Water geven
Tomaten houden van regelmaat. Geef regelmatig water en niet een keer heel veel water. Als tomaten in een keer veel te veel water krijgen kunnen ze barsten. Als je de tomaten in de volle grond hebt staan, is 1 keer per week water geven genoeg. Geef om de 2-3 dagen water als de tomaten in een pot staan.
Geef je tomaten zeker niet elke dag water. Als je elke dag water gaat geven, worden je tomaten lui. De wortels hebben dan geen behoefte om dieper op zoek te gaan naar water. Hierdoor krijg je uiteindelijk zwakkere planten.
Tomaten dieven
Tussen de oksels van twee stengels, groeit er vaak weer een stengel. Deze stengel wordt een dief genoemd. Het weghalen van deze stengels wordt dieven genoemd.
De dieven kunnen ook een grote stengel worden waar weer tomaten uit zullen groeien. Waarom moet je ze dan weghalen, hoor ik je zeggen? Je wilt het liefst dat de tomatenplant een hoofdstam heeft en naar boven groeit, en niet aan de zijkanten. Als je de dieven niet weghaalt, wordt de plant een enorme zware plant met veel zijtakken met veel maar kleine vruchten. Je hebt liever minder maar grotere en betere tomaten. Door te dieven creëer je ook meer luchtcirculatie waardoor de plant minder gevoelig wordt voor allerlei ziektes.
Verwijder de dieven het liefst als ze nog klein zijn. De dieven komen snel aan. Ik ga elk week op zoek naar dieven. Ik vind het stiekem ook best een leuk klusje. Als je deze dieven weer ergens anders plant, wordt dit weer een nieuwe tomatenplant.
Er zijn wel een aantal tomatenrassen waarvan je niet moet toppen. Deze worden wel de zelftoppende of struikvormige (determinite in het Engels) tomatensoorten genoemd. Deze zijn tomaten die in een keer alle vruchten geven en daarna afsterven. Deze tomatensoorten moet je dus niet dieven.
De meeste tomaten soorten zijn stamvormige (indeterminite) tomatensoorten, en die blijven tomaten produceren totdat het ingehaald wordt door de kou. De stamvormige tomatensoorten moet je regelmatig dieven.
Tomaten toppen
Het tomatenseizoen in ons land is helaas kort. In september wordt het vaak al te koud voor tomaten. Voordat het september wordt, wil je dat alle tomaten die aan de plant hangen nog afrijpen. Je wilt niet dat de plant meer bloemetjes of nieuwe tomaten gaat aanmaken, zodat alle energie naar de bestaande tomaten gaat. Door de tomatenplant te toppen stop je de groei van de stengel. Toppen houdt in dat je de bovenkant van elk stengel verwijdert. Hiermee stop je de groei van die stengel.
Veel moestuiniers gaan de tomatenplanten al rond eind juli toppen. Als je de tomaten in een kast kweekt, kan dit wat later.
Tomaten oogsten.
Wacht niet met oogsten totdat de tomaten helemaal rijp zijn. Je kunt ze beter oogsten als ze voor 70 procent rijp zijn. Ze rijpen verder binnen. Hiermee voorkom je dat de tomaten na een regenbui gaan barsten. De tomaten zijn zo ook langer houdbaar.
Zelf vind ik de smaak van tomaten lekkerder als de tomaten aan de plant rijp worden. Ik laat altijd een aantal tomaten aan de plant rijp worden. Deze tomaten eet ik meteen op.
Tomatenzaden oogsten en bewaren.
Je kunt de tomatenzaden van je eigen tomaten bewaren voor volgend jaar. Je kunt ook simpelweg tomatenschijfjes in de grond doen, maar dan moet je net die speciale tomatensoort in de juiste periode bij de hand hebben. In deze video laat ik je stap voor stap zien hoe tomatenzaden geoogst kunnen worden, zodat ze jarenlang houdbaar blijven.
Hieronder nog een korte samenvatting in een tijdslijn.
Veel plezier met het kweken van je eigen tomaten. Ik wens je een rijke oogst toe.
Vind je het leuk om regelmatig tips en inspiratie te ontvangen over het kweken van je eigen groenten, fruit, plukbloemen en kamerplanten? Volg me op socialmedia. Je kunt me vinden onder de naam @BinnenBuitenBloei.
Schrijf je in voor de nieuwsbrief!
Andere interessante artikelen:
