Compost wordt wel tuingoud genoemd. Bomen, planten en groenten putten je bodem uit. Ze nemen mineralen en voedingsstoffen uit de grond om te kunnen groeien. Als je ooit een nieuwe moestuin hebt aangelegd, merk je dat het eerste jaar alles goed groeit. Maar als je niets aan de grond doet, gaat het jaar erop al minder goed. Je moet de grond blijven aanvullen met voedingsstoffen. Hiervoor is compost het ideale middel. Daarnaast is compost de perfecte bodemverbeteraar. Door compost toe te voegen aan je bodem, blijft je bodem luchtig en ontstaat er meer bodemleven. Maar hoe maak je thuis zelf compost?
Er zijn verschillende methodes om compost te maken. Ik ga de volgende vier methodes toelichten:
1. Met compostbak(ken)
2. Composttrommel of molen
3. Wormen bak
4. De Bokashi methode
Er is een methode geschikt voor elk formaat tuin. Het is ook mogelijk om thuis compost te maken als je helemaal geen tuin hebt. De eerste methode is geschikt voor als je een grote tuin of boerderij hebt. Methode twee is geschikt voor een gemiddelde tuin bij een eengezinswoning. Met de laatste twee methodes hoef je zelfs geen tuin te hebben om zelf compost te maken.
Maar eerst wat basiskennis over compost vertellen.
– Wat is het verschil tussen mest en compost?
– Waarvoor gebruik je compost?
– Wat is compost eigenlijk?
Wat is het verschil tussen mest en compost?
Veel beginnende moestuiniers denken dat het toevoegen van alleen mest genoeg is om de voedingsstoffen van je bodem aan te vullen. Het verschil tussen compost en (kunst) mest is dat mest directe voeding geeft aan de planten en is van korte duur. Compost geeft voeding aan het bodem en zo indirect aan de planten. Compost werkt voor de lange termijn.
Waarvoor gebruik je compost?
Naast het toevoegen van voedingsstoffen aan je bodem werkt compost als een bodemverbeteraar. Het rendeert echt als je zelf compost thuis maakt want compost is het oplossingsmiddel voor de meeste grondproblemen.
Zelf ben ik een luie tuinier en hierdoor fan van de no-dig methode (tuinieren zonder spitten). De no-dig methode houdt in dat je de bodem niet gaat spitten, maar elk jaar een dikke laag compost erbovenop doet. In de bodem leven wormen en schimmels die onmisbaar zijn voor de kwaliteit van je bodem. Door niet te spitten verstoor je het leven in de bodem niet. De wormen zullen van zelf de compost die je boven je bodem hebt geplaatst naar beneden verwerken.
In plaats van spitten doe je ongeveer twee keer per jaar een laag compost (3 tot 5 cm) boven op je bodem. De compost zal langzaam voedingsstoffen afgeven aan je grond en het zal ook de samenstelling van je grond verbeteren. De no-dig methode van tuinieren is ook gewoon minder werk! Dus compost compost en weer compost! Een must voor elk tuin en vooral voor een eetbare tuin.
Wat is compost eigenlijk?
Compost is het gerecycled product of eigenlijk de biologische afbraak van je tuin en voedselresten. Dit gebeurt normaal gesproken van zelf in de natuur. Bladeren, takjes, en struiken vallen op de grond en worden vanzelf weer omgetoverd in voedzame aarde. Dit is eigenlijk wat we compost noemen. Het is donkerbruin tot zwart van kleur en kruimelig van structuur. Het lijkt dus eigenlijk gewoon op aarde.
Eigenlijk kun je alles wat eetbaar is in compost omzetten. Maar om stankoverlast en ongedierte te vermijden, adviseer ik om alleen ongekookte plantaardige restjes toe te voegen aan je compost. Als je een groot land hebt die ver van je woning staat kun je overwegen om ook gekookte etensresten te composteren.
Hoe maak je thuis zelf compost?
Let op, compost maken is niet zo simpel als al je groenafval in een emmer of bak gooien. Ik heb helaas eerder deze fout gemaakt. Uiteindelijk zal dit ook wel werken, maar het gaat stinken en je moet jaren wachten totdat je groene afval omgetoverd wordt in compost. Als je op de juiste manier compost maakt, stinkt je composthoop niet en wordt je afval sneller omgetoverd tot compost. Hieronder leg ik vier methodes uit om compost te maken. Er is een methode geschikt voor elk formaat huis en tuin.
Methode 1: Composteren met compostbak(ken)
Geschikt voor: grote tot midden grote tuinen
Om compost te maken heb je 4 ingrediënten nodig. Je hebt groen materiaal, bruin materiaal, lucht en water nodig. Groen materiaal zijn o.a. grasmaaisel, groen ongekookte keukenafval, en groen tuinafval. Voorbeelden van bruin materiaal zijn: karton, droge boombladeren, stro en papier.
Met een compostbak kun je zowel koud of warm composteren.
Koud composteren
Duur: langer dan een jaar.
Koud composteren houdt in dat je alle groene afval in de compostbak gooit en verder niets meer meedoet. Deze methode van composteren duurt het langst, maar het kost ook het minste werk. Het duurt ongeveer een jaar of langer voordat je compost krijgt.
Als je een goede balans hebt van groen en bruin materiaal (50% groen, 50% bruin), gaat het composteren sneller dan als je alleen groen of bruin materiaal in doet. Je compostbak gaat snel stinken bij te weinig bruin materiaal. Dus het wordt sterk aangeraden om ook bruin materiaal toe te voegen, vooral als je thuis zelf compost gaat maken. Gooi geen onkruid in waarvan al de zaden gevormd zijn of zieke planten in je composthoop.
Deze methode heet koud composteren omdat de materialen koud blijven, in tegenstelling tot warm composteren.
Warm composteren
Duur: 4-6 maanden
Bij warm composteren wordt je afval al binnen 4-6 maanden omgetoverd tot compost. Hoe kleiner het materiaal hoe sneller dit gaat. Om dit zo snel mogelijk te bereiken, is het belangrijk dat alle vier de ingrediënten in je composthoop zitten.
De composthoop moet uit 50% groen materiaal en 50% bruin materiaal bestaan. Sommigen adviseren een andere verhouding, maar ik hou het lekker simpel. Het geeft niet als er wat meer groen of wat meer bruin in zit. Als je compost gaat stinken, betekent het meestal dat je te veel groen materiaal hebt. Voeg in dit geval meer bruin materiaal toe. Je mag de lagen om en om doen, dus eerst een dunne laag groen en dan een dunne laag bruin materiaal of alles door elkaar mengen.
Verder moet de composthoop nat genoeg zijn. Voeg water af en toe aan de composthoop. De composthoop moet ook af en toe omgeschept worden om lucht en zuurstof toe te voegen. Als het midden van je compost 55 graden heeft bereikt, en de temperatuur weer begint te zakken, is het een goed moment om je composthoop om te scheppen. Dit kun je meten met een compost thermometer.
Een groot voordeel van warm composteren is dat de meeste ziektes en onkruidzaden doodgaan door de hoge temperaturen. Warm compostering lukt alleen als je genoeg massa aan afval hebt. Je moet dus genoeg afval hebben zodat het warm kan worden.
“Professionele” compost makers hebben een systeem met drie compostbakken. Je begint de compost in bak 1. Als je compost al drie dagen 55 graden heeft bereikt, wordt de compost omgeschept van bak 1 naar bak 2. Als het tijd is om weer omgeschept te worden, wordt de compost van bak 2 naar bak 3 omgeschept. Terwijl de compost in bak twee en drie aan het “rijpen” zijn, wordt vak 1 weer gevuld.
Om warm te kunnen composteren heb je dus best wat ruimte nodig om je compost om te kunnen scheppen. En je hebt behoorlijk wat afval nodig voor warm compost. Daarom is deze methode vooral geschikt voor grotere tuinen met genoeg ruimte en afval.
Methode 2: Composteren met een compost trommel of molen
Geschikt voor middelgrote tuinen. Duur: 4-6 maanden
Het omscheppen van de compost is best zwaar werk en het kost veel tijd en ruimte. Voor degenen die geen zin hebben in het omscheppen is de composttrommel de ideale oplossing. Een compost trommel is een compostvat dat je kunt draaien
Het werkt hetzelfde als bij warm composteren. Je voegt groen en bruine materialen in de composttrommel, en je maakt het af en toe nat. Door de trommel te draaien meng je de materialen door elkaar en voeg je lucht toe aan de composthoop. Een ander voordeel van een compost trommel is dat ongedierte er niet bij kunnen.
Je hebt composttrommels in allerlei maten, van groot naar klein. De kleinste composttrommel die ik kon vinden is met een vak van 70 liter. Je zult ze niet kleiner kunnen vinden, want je hebt wel wat massa nodig om te composteren. Verder kun je kiezen tussen 1 of 2 vakken. Als een vak vol is en aan het rijpen is, kun je verder gaan met het vullen van het andere vak. Zelf heb ik een composttrommel van 2 vakken van 70 liter elk (zie foto hierboven). Dus in totaal 140 liter. Deze is te koop bij Waschbaer. Deze compostmolen past goed in de gemiddelde tuin van een eengezinswoning.
Methode 3: Composteren met een wormenbak
Geschikt voor kleine tuinen, balkon, terras en binnen in huis. Duur: 2 maanden
Bij de eerste twee methodes laat je de bacteriën en micro-organismen het afval verteren. Bij het composteren met een wormenbak gaan de wormen het werk voor je doen. Bij de bovenste twee methodes is het eindproduct organische afval die op nieuwe aarde lijkt. Deze nieuwe “aarde” of compost gebruikt je om je grond aan te vullen of om te mulchen, zodat je de structuur van je bodem verbeterd.
Bij het composteren met een wormenbak, gaat het vooral om het krijgen van de voedzame ontlasting van de wormen. Verwacht dus bij een wormenbak geen liters nieuwe compost maar hele rijke en voedzame wormenmest.
Door wormenmest te gebruiken, ontstaat er een actief bodemleven. In de wormenmest zit er namelijk veel micro-organismen. Een actief bodemleven verbetert de structuur van je. Het zorgt ook voor meer goede bacteriën en schimmels die de groei van je planten stimuleren. Hierdoor krijgen de planten meer mineralen en vitaminen. Een voordeel van wormenmest t.o.v. andere mestsoorten is dat het nooit verbranding kan veroorzaken. Je hoeft dus niet bang te zijn dat je te veel mest geeft.
Hoe werkt een wormenbak?
In principe heb je alleen een emmer met een deksel en met gaten erin. De emmer vul je met groen en bruin materiaal en met wormen. Begint eerst met een laag van bruin materiaal zoals gesnipperd papier en droge boombladeren. Daarna voeg je de wormen aan toe. Voeg vervolgens bovenop wat groen keukenafval. Hier geldt ook hoe kleiner het afval hoe sneller de wormen je afval verwerken. Gooi vooral in het begin niet te veel. Observeert hoe veel de wormen eten, en voeg weer groenafval toe als dit deels verteerd is. Als laatste dek je het af met bruin materiaal (karton of papieren snippers) toe, om vliegjes te voorkomen en om het te beschermen tegen uitdroging. Als je weer groen materiaal aan toevoegt, moet je dit laag wel even verwijderen.
Elke keer als je eten boven toevoegt, zullen de wormen naar boven gaan, en zit de wormenmest aan de onderkant. Om de wormenmest makkelijk te kunnen oogsten, bestaan de meeste wormenbakken uit meerdere lagen. Je begint met het vullen van de onderste laag. Als de onderste laag vol is, vul je de 2e laag. De wormen gaan dan naar het eten toe op de 2e laag. De kans is wel groot dat er nog wel wormen in de 1e laag zitten. Als de 1e laag klaar is, zet je deze laag helemaal boven alle lagen en haal je de deksel af. Wormen houden niet van licht en kunnen niet tegen uitdroging. Door de deksel af te halen gaan de overblijvende wormen van zelf naar beneden. Dan heb je wormencompost zonder wormen erin.
Verder is het belangrijk dat het vochtig blijft in de wormen hotel. Groenafval zorgt dat het vochtig blijft, maar het kan zijn dat je af en toe water moet toevoegen. De te veel aan vocht kun je gebruiken als compostthee. Dit leng je aan met water en dit kun je vervolgens aan je planten geven.
Het duurt ongeveer 2 maanden voordat je de eerste wormencompost kan oogsten.
Wormenbakken komen ook in allerlei maten en uitvoeringen. Tot tegenstelling tot warm compostering, werkt het ook met een kleine bak met weinig afval. Als je het op de juiste manier doet, is het geurloos. Dit maakt het composteren met een wormenbak uitermate geschikt om thuis zelf compost te maken. Je kunt de bak zelfs op het balkon of binnen in huis zetten. De activiteit van de wormen daalt sterk af bij minder dan 15 graden. Dus binnen is het zelfs beter dan buiten.
Heb je de wormenbak buiten staan? In deze blog lees je wat je in de herfst en winter kunt doen om de wormen te beschermen.
Je kunt zelf een wormenbak of wormenhotel maken. Op Youtube vind je meerdere video’s waar ze je laten zien hoe je dit zelf maakt. Heb je geen zin in, dan kun je hier eentje kopen.
Methode 4: Composteren met Bokashi
Geschikt voor kleine tuinen, balkon, terras en in binnen huis. Duur: 4-6 weken.
Wat is het verschil tussen Bokashi en alle andere composteringsmethode?
Bokashi is van oorsprong een Japanse methode van composteren. Bij deze composteringsmethode wordt het afval afgebroken door fermentatie. Het fermentatieproces gebeurt met zo min mogelijk zuurstof. Bij de andere methodes heb je juist zuurstof en lucht nodig om het proces te versnellen. Bij Bokashi wil je juist zuurstof vermijden.
Het allergrootste voordeel van Bokashi is dat je alles in mag doen. Bij de andere composteringsmethodes wordt het afgeraden om gekookte, vette voedsel en dierlijke resten in te doen. Maar bij Bokashi mag het allemaal erin. Het wordt alleen afgeraden om niet te veel vet in te gooien (kaas, botjes mogen er in, maar gooi niet een pan frituurolie erin) en ook niet geschimmelde en bedorven eten. De schimmels en bacteriën in beschimmelde eten kunnen de Bokashi bacteriën verstoren. Een ander voordeel van Bokashi is dat het composteringsproces sneller gaat dan bij de andere methodes. Je hebt binnen 4-6 weken al een bruikbaar product.
Bokashi was eigenlijk gemaakt om etensresten te verwerken. Deze methode is minder geschikt om tuinafval te verwerken. Je werkt namelijk met relatief kleine emmers. Je kunt Bokashi wel gebruiken om je koude of warme composthoop te versnellen en te voorzien van extra voedingswaarde.
Wat heb je nodig om te composteren met Bokashi?
Om te kunnen composteren met Bokashi heb je een Bokashi emmer nodig. Een goede Bokashi emmer heeft een goed afgedichte deksel (om te voorkomen dat zuurstof binnenkomt), een aftapkraan en een zeef onderaan. De zeef is om te voorkomen dat de aftapkraan verstopt raakt. Je kunt dit ook zelf maken. Op Youtube kun je video’s hierover vinden. Het handigste is om 2 emmers te gebruiken. Als de eerste emmer vol is, kun je vervolgens de tweede emmer vullen.
Naast een emmer heb je ook de Bokashi starter nodig. Dit bestaat meestal uit tarwezemelen met geactiveerde micro-organismen. Deze micro-organismen zorgen voor het fermentatieproces.
Hoe maak je compost met Bokashi?
- Eerst doe je een eetlepel van de Bokashi starter in de emmer.
- Voeg ongeveer 2 cm materiaal (keukenafval, etenresten)aan toe. Ook hier geldt, hoe kleiner hoe sneller.
- Voeg 2 eetlepel Bokashi starter aan toe. Zo ga je door met de lagen totdat de emmer vol is. Voor elk 2 cm materiaal voeg je 2 eetlepels Bokashi starter toe. Je kunt niet te veel Bokashi starter toe voegen, maar wel te weinig. Dus beter meer dan minder.
- Druk het afval naar beneden na elk laag, zodat er zo min mogelijk zuurstof tussen de lagen komt te zitten.
- Als je emmer vol is, doe je het helemaal dicht voor 2 tot 4 weken. Als je altijd alles klein versnippert, neem je 2 weken, anders 3 tot 4 weken. Je mag in de tussentijd de emmer niet openmaken, omdat er tijdens het fermentatieproces geen zuurstof toegevoegd moet worden.
- Tap de vloeistof om de twee dagen af.
Dus 2-2-2-2. Twee cm materiaal, 2 eetlepels starter, als de emmer vol is dan om de 2 dagen aftappen, en na minimaal 2 weken pas de emmer opmaken.
De emmers zijn geurloos dus het kan prima binnen in huis bewaard worden. Buiten kan ook, maar bij onder de nul graden gaan de bacteriën dood.
Wat is het eindproduct bij Bokashi?
Bij Bokashi krijg je geen zwarte “aarde” tot tegenstelling van de andere composteringsmethodes. Je hebt 2 eindproducten die je kunt gebruiken bij Bokashi:
- Bokashi-thee. Dit is het water dat je om de twee dagen aftapt uit de Bokashi emmer. Bokashi thee is rijk aan stikstof, perfect voor bladgewassen. De Bokashi-thee gebruik je net als andere vloeibare meststof. Je voegt de thee toe aan het water met een 1 op 100 ratio. Voeg 100 ml (onderste streep van een maatbeker) Bokashi thee toe aan 10 liter (gemiddelde gieter) water. Ik gebruik altijd een oude babyfles om het te meten. Je kunt het extra vocht prima lang bewaren en glazen of plastic flessen. Je kunt het vocht ook gewoon door de wc wegspoelen.
- Het restproduct uit de emmer. Als je de emmer openmaakt, dan zul je zien dat wat je erin hebt gedaan nog steeds hetzelfde eruitziet, in tegenstelling tot de andere composteringsmethode. Geen zorgen, dit hoort zo. Het restproduct kun je toevoegen aan je koude of warme composthoop. Het restproduct bevat veel micro-organismen die je composthoop zal bevorderen. Je kunt het restproduct ook graven onder de grond of verhoogde bak. In het balkon of terras kun je een grote pot of plastic bak hiervoor gebruiken. Bedek het restproduct altijd met een laag aarde. Het restproduct zal onder het laag aarde verder composteren.
Na 2 tot 3 maanden zul je zien dat het product helemaal verdwenen is. De grond erom heen zal donkerder worden en het leven in de bodem zal toenemen. Dit is een teken van vruchtbare grond.
Ben je ook enthousiast over bokashi? Je kunt je bokashi emmers kopen o.a. bij Waschbär.
Dit waren de 4 methodes om thuis zelf compost te maken. Welk methode schikt je persoonlijke situatie het beste?
Ik heb zelf een middelgrote tuin (150 m2) en ik composteer op drie manieren. Ik heb een koude compostbak voor al mijn grote tuinafval, ik heb namelijk niet altijd zin om alle tuinafval te versnipperen. Vervolgens heb ik een compost trommel om snel compost te maken die ik vervolgens als laag toevoeg boven mijn moestuinbedden. En ik heb twee Bokashi emmers, voor het verwerken van etenresten. De Bokashi thee gebruik in het water die ik aan de planten geef, en het restproduct graaf ik in moestuin als deze leeg is. Als alle bedden vol zijn tijdens het groeiseizoen gooi ik het restproduct in de compostbak of composttrommel.
* Dit blog bevat affiliate links. Als je via de link iets besteld, verdien ik een klein bedrag. Het kost je geen extra geld, maar hiermee help je mij met de kosten voor het onderhouden van de website. Bedankt daarvoor.
Schrijf je in voor de nieuwsbrief!
Andere interessante artikelen:
Pingback: 9x slimme keuken hacks voor een groenere levensstijl